Öğrenciyken birbirimize zekâ bilmeceleri, mantık bilmeceleri sorardık. Bunu sadece eğlence olsun diye yapardık. Ama bugünkü aklımla geçmişi değerlendirdiğimde, bunun hayattaki problemleri çözmek için yararlanabileceğimiz bir yöntem olduğunu fark ettim.
Örneğin şöyle bir mantık sorusu vardı.
Banka müdürünün biri, mesaiden çıkıp evine giderken 50 dolar bulur. Bununla piyango bileti almak ister. Eğer piyangodan büyük ikramiye çıkarsa o paranın özel bir anısı olacağını düşünerek seri numarasını ezberler. Ancak eve gelince eşi, kasaba olan 50 dolar borcun hemen ödenmesi gerektiğini bildirir. Banka müdürü elinde hazır bulunan 50 doları kasaba verir. Kasap aldığı bu parayı mal aldığı çiftçiye verir. Çiftçi şehirde alışveriş yaptığı tüccara 50 doları verir. Tüccar aldığı bu 50 doları temizlikçi kadına verir. Temizlikçi kadın kredi borcunu kapatmak için 50 doları bankaya getirir. Banka müdürü paranın yatırılması esnasında oradadır. Müdür bu paranın seri numarasını ezberlediği 50 dolar olduğunu fark eder. Para sahtedir ama yine de kabul eder.
Olay böyle ama sorusu şöyleydi. Ortada sahte bir para vardı ve bu sahte para dolayısıyla süreç içinde kim kayba uğramıştı?
Burada banka müdürü sahte parayı kabul ederek kadını borcundan kurtarmıştı. Sonra sahte parayı yok etmiş yerine sahici para koymuştu. Denilebilir ki banka müdürü 50 dolar zarar etti. Hayır çünkü o da bankaya koyduğu 50 dolarla esasında kasaba olan borcu ödenmişti. Dolayısıyla kimsenin bir zararı yoktu.
Burada önemli olan kötü bir durum karşısında taraflar zarar görmeden bir çözüm üretmektir. Bir durumdan karlı çıkabilmek için illa karşı tarafın zarar görmesi gerekmiyor.
İşte bunun gibi demokratik bir hukuk düzeni bir toplumda kimsenin zarar görmeden herkesin karlı çıkacağı sistemdir. Demokrasi ve hukuk insanlığın yaşadığı büyük acılar ve kayıplar sonucu tecrübelerden oluşmuş bir aşamadır. Bu tecrübeleri yok sayarsak insanlık yine aynı acı ve kayıplara dönecektir.
Ancak bazıları şöyle itirazda bulunacaktır. Demokrasi var, hukuk var ama huzur ve güven yok. Kavramlar konusunda ortak bir algımız yoksa bu tür anlaşmazlıklar olmaktadır.
Demokrasi ve hukukun unsurlarını saydığımızda konu anlaşılır zannediyorum.
Demokrasinin unsurları: 1- 1-Etkin siyasal makamlar mutlaka seçimle belirlenmelidir.2-Birden çok siyasal parti olmalıdır. 3-Periyodik aralıklarla düzenli seçimler olmalıdır. Seçimlerde genel oy, eşit oy, gizli oy ve açık sayım ilkeleri uygulanmalıdır. Seçimler şeffaf ve şaibesiz olmalıdır.4-Muhalefetin de iktidar olma şansı her zaman mevcut olmalıdır.5-Temel haklar ve hürriyetler her vatandaş bakımından güvenceye alınmış olmalıdır.
Adaletin unsurları: 1- Haklı mutlaka hakkını almalıdır. 2-Suçlu mutlaka cezasını çekmelidir. 3-Eşit durumda olanlara eşit davranılmalıdır. 4-Kişilerin özel durumlarına göre hakkaniyet ilkesi uygulanmalıdır. (Yanlış bir kavram olmakla birlikte pozitif ayrımcılık deniyor) 5-Adalet gecikmemeli zamanında gerçekleşmelidir.
Eğer kavramlar tam anlaşılsa ve uygulansa hepimiz karlı çıkacağız. Kardeşçe yaşamak varken neden düşmanca yaşamayı tercih edelim ki. Gandhi’nin bu konudaki sözleri ibret vericidir. “Göze göz tüm dünyayı kör eder.” Dünya hepimiz yeter. “Dünya, her insanın ihtiyacını karşılayacak kadar sağlar, ancak her insanın açgözlülüğünü değil.”
Huzur ve güvenimizin yolu akıllı olmamızdan geçiyor.
Yorum Yazın