Senaryosunu Yavuz Turgul’un yazdığı, Nesli Çölgeçen’in yönettiği, Şener Şen’in başrolde oynadığı Züğürt Ağa (1985) filmini hepimiz biliriz. Film; toplumsal değişime ayak uyduramayan, elinde bulunan Haraptar Köyünü satmak zorunda kalıp İstanbul’a taşınan Züğürt Ağa’nın trajikomik hikayesini anlatır.
Züğürt Ağa İstanbul’a taşındıktan sonra geçimini sağlamak için çeşitli teşebbüslerde bulunur. Market açar ama beceriksizlik ve sakarlık nedeniyle yürütemez, batırır.
Bu arada kendi beceriksizliğini kapatmak için kâhyaya gelecekle ilgili “Kafamda çok iyi bir fikir vardır” der.
Sonra kamyonetle domates satar. Kamyoneti zabıta çeker, domatesler çürür. Kamyoneti eve götürürken kamyonet yanar.
Bu alanda da dikiş tutmayınca kendine hiç toz kondurmaz. Çevresine gelecekle ilgili “Esaslı düşünceler var bende” der.
Uçan balon satar, ipi elinden kaçırıp tüm balonlar havaya uçar. Limon satar, sattığı limonlar kuru çıkar.
Sorunun kendinde olduğunu kavramaz gelecekle ilgili çevresine “Kafamda esaslı düşünceler vardır.” der.
Camide abdest alırken, ceketindeki son parayı da çaldırır. Sonunda çizmelerini satıp onun parasıyla çiğ köfte yapıp satmaya başlar.
Züğürt Ağa filmi, çağı yakalayamamak, çağın değişimini anlayamamak ve çağın gerektirdiği yetenek ve becerilerden yoksun olmak üzerine kurulmuş bir filmdir.
Bu film, Osmanlı devletinin çöküş sürecini çağrıştırdı bana. Bilimde, teknikte, eğitimde, hukukta, ekonomide başarısızlıklar yaşanmaya başlayınca Züğürt Ağa’nın gelecekle ilgili “Kafamda esaslı düşünceler vardır” dediği gibi reform hareketlerinden medet umuldu. Sırasıyla Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı, Birinci Meşrutiyet, İkinci Meşrutiyet gibi reform hareketleri oldu. Ama ilerleme kaydedilemedi ve çöküş devam etti. Çünkü geleneksel zihniyetin dogmalarından ayrılmayıp şekil değişiklikleriyle çağın ruhunu yakalamak mümkün olmuyordu. Züğürt ağanın “kafasındaki esaslı düşünceler”le devletteki reform hareketlerinin benzeme noktası, arka planda; yeterli bilgi, yetenek ve becerinin bulunmamasıydı.
Züğürt Ağa gelecekle ilgili “Kafamda esaslı düşünceler vardır” sözüyle sadece kendine karşı beceriksizliğinin üstünü kapattı ama kimseyi ikna edemedi. Çünkü sonuç ortadaydı. Osmanlı Devleti’nin çöküş sürecindeki reform hareketleri de yönetim zafiyetinin üstünü kapatma amacını taşıyor ama akıbeti değiştirmiyordu. Züğürt Ağa’dan yola çıkarak ekonomisi bozulmuş züğürt bir devletin sürecini tahmin etmek mümkündür.
Yorum Yazın