Tuhaf kelimesi Arapça kökenli olup hediyeler anlamındadır. Tuhafiye hediyelik eşya satan yer anlamında kullanılmaktadır. İthaf kelimesi de hediye etmek anlamında aynı kökten geliyor. “Bu kitabımı, şiirimi, şarkımı falan kişiye ithaf ediyorum” demek ona hediye ediyorum demektir.
**
Ög ya da öğ Eski Türkçede akıl ve zeka anlamında kullanılan kelimelerdir. “öğ” = “akıl / us” olduğuna göre, benzer biçimde, “öğ-retmek” = “akıl-landırmak” ve “öğ-retim” = “akıl-landırma işlemi” oluyor. yine, “öğ-renme” = “akıl edinme” olmaktadır. Atatürk, “Türk öğün çalış güven” derken öğünmeyi değil aklını kullanmayı işaret etmektedir. Bu nedenle bu söz “Türk, aklını kullan, çalış, güven” anlamındadır.
**
Hüsn güzellik anlamındadır. Ahsen en güzeldir. Hüsnü zan güzel zan, hüsnü kabul güzel karşılamadır. Hasan, Hüseyin, ihsan, Muhsin aynı kökten gelmektedir.
Bir de unuttuğumuz bir kavram var. Karz-ı hasen yani güzel borç. Altın döviz, faiz hesabı yapmadan verdiğiniz kadar aldığınız güzel borç. Bırakın uygulamasını karz-ı hasenin adı bile literatürümüzde yok.
**
“Vaz” Arapça kökenli bir kelime olup durum veya konum anlamındadır. Vaziyet aynı kökten gelir. Mevzu bir konu hakkında durumu, mevzuat ise bu durumları açıklayan kuralları ifade etmektedir. Tevazu kelimesi de aynı kökten gelmektedir. Kişinin konumunu durumunu bilmesi anlamındadır. Tevazu sahibi olmak aynı zamanda insanın kendini ve haddini bilmesidir. Bu anlamda toplumda tevazu mu yoksa onun karşıtı kibir yani kendini ve haddini bilmemek mi öne çıkıyor.
**
"Hayat" canlılık, dirilik ve yaşamak anlamındadır. Arapça Hay kökünden gelmektedir. Eski kadınların çalışma hayatında yeri yoktu. Bu nedenle 1900’lü yılların ilk yarısında ev kadını olmayıp herhangi bir işte çalışan kadınlara “hayat kadını” ifadesi kullanılmıştır. Zamanla bu ifade olumlu bir anlamdan olumsuz anlama devşirilmiştir.
Hayvan ve ihya kelimeleri de yine hay kökünden gelmektedir.
(Faydanılan kaynak. İlhan Aydın, Kelimelerin Sırları, Kamer Yayınları, 2020, İstanbul)
Yorum Yazın