“Bir olay olduğunda, olayın failini bulmak istiyorsanız olayın sonucunun kime yaradığına bakın. Bu olay kimin işine yarar? Bunu bilirseniz bu işi kimin yaptığını da bilirsiniz.’’ (Prof. Dr. Mahir Kaynak)
İktisatçı, yazar ve istihbarat analizcisi Prof. Dr. Mahir Kaynak (1934-2015) tarafından söylenen bu söz birçok olayın açıklanmasında referans olarak kullanılır. İnternet üzerinde yaptığım araştırmada Kaynak’ın bu sözü ilk defa hangi olay nedeniyle ve hangi tarihte söylediğini tespit edemedim. Ama izlediğim televizyon programlarında bu sözü söylediğine şahit oldum.
Mahir Kaynak’a atfedilen bu söz, esasında; Romalı devlet adamı, hatip ve avukat olan Marcus Tullius Cicero’nun (MÖ106-MÖ43) davasını üstlendiği Sextus Roscius savunmasında sorduğu Latince “Cui bono?” yani “Kim kârlı çıktı?” veya “Kimin yararına?” sorusuyla literatüre girmiştir.
Dava özetle şöyledir: Sextus Roscius adlı kişi, babasını öldürmekle suçlanmaktadır. O zamanlarda baba katili olmak en ağır cezayı gerektirmektedir. Bu ceza gereği; katil, derisi yüzülene kadar kırbaçlandıktan sonra deri bir torbaya bir yılan, bir köpek ve bir maymunla beraber konulur, ardından torbanın ağzı dikilerek Tiber Nehri’ne atılırdı.
Baba katili olmakla suçlanan Sextus’un babasının 13 tane çiftliği vardı. Sextus tutuklandıktan sonra çiftliklerin 10 tanesini Chrysogonous adlı bir akrabası, diğer 3 tanesini ise kuzeni Capito almıştı. “Cui bono?” sorusu sorulduğunda, bu işten Chrysogonous ve işbirlikçi kuzen Capito karlı çıkıyordu, zararlı çıkan tek kişi ise Sextus’tu. Tek mirasçı olan Sextus’un babasını miras için öldürmesi çok mantıksızdı.
Chrysogonous cinayeti planlamış ve bu işi 3 çiftlik karşılığında Capito’ya yaptırmıştı. İki de yalancı şahit tutarak Sextus’u baba katili olarak tutuklatmıştı.
Çiçero savunma yaparken önce olayın vahametini ortaya koydu. Cinayeti sanki Sextus yapmış gibi anlattı. Oluşacak tüm tepkileri bertaraf ettikten sonra, mahkemeye şu soruyu sordu: “Cui bono?”. Devamında “Sonuç kimin yararına hizmet etti? Sextus tek mirasçı iken niçin babasını öldürsün?” dedikten sonra 10 çiftliğe el koyan Chrysogonous ve 3 çiftliği alan Capito’yla ilgili bilgileri sundu.
Mahkeme Sextus’un suçsuz olduğu, kuzen Capito’nun suçlu olduğu konusunda hüküm verdi ve Capito’yu mahkum etti. Chrysogonous ise kaçtı, yakalanamadı.
Dünyanın ilk avukatı olarak da kabul edilen Çiçero’nun bu tipik savunmasından alınan ilham ile olayları açıklarken “Bu olaydan kim karlı çıktı? Sonuç kimin yararına hizmet etti?” sorularından yola çıkarak bir olayın gerçek failini bulmak kolaylaştı.
**
Haberleri izlerken toplumu kaygılandıran olayları kim köpürtüyor ve sonucundan kim fayda sağlıyorsa hemen Çiçero'nun davası aklıma geliyor.
Yorum Yazın