Günlük hayatımızda bizi yanlış yollara sevk eden sözlerden biri de “Emir demiri keser” sözüdür. Bu söz emredilen şeyin mutlaka yerine getirilmesi gerektiğini ifade eder. Emir Arapça bir kelimedir. Buyruk, komut, talimat ve ferman anlamında kullanılır. Emir demiri keser sözünün geçmişi Osmanlı dönemine dayanır. Osmanlı padişahlarının önemli konularda bizzat yazdıkları ya da notlar düştükleri fermanlara hattı hümayun denmektedir. Hattı Hümayunlarda ve fermanlarda sol üst köşeye “Emir-i Hümayunum mucibince amel oluna” yazılırdı. Padişah fermanlarının bu şekilde tartışılmaz bir iradeyle ortaya konması karşısında “Emir büyük yerden” “Biz emir kuluyuz” gibi ifadeler doğmuştur.
Emirin demiri kesmesi padişah dönemleri, otoriter rejimler ve askeri yönetimlerde söz konusudur. Askeriye de “Askerlik, emir ve komutan tartışılmaz” sözü meşhurdur. Asker millet olduğumuz söylenerek aynı zamanda bu yapının sivil hayatta da devam etmesi istenir. Bürokraside bile “Emredersiniz efendim” Emriniz olur efendim” gibi sözlere rastlarız. Çünkü bürokratik unvanlar bile emir kökenlidir. Amir emir veren demektir, memur emir alan demektir. Bu nedenle olsa memurlar kötü kararların sorumluluğunu üzerlerine almazlar, biz emir kuluyuz derler.
Emir yukarıdan aşağı doğru inerken aynı zamanda sertleşir. Bir zamanlar Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığında yöneticiydim. Bir konuda bilgi almak için ismini belirterek bir uzmanın gelmesini istedim. Yarım saate yakın bir zamanda ve kan ter içinde soluk soluğa odama geldi. Ben, “neden bu kadar telaşlısın” diye sorunca, “Başkanım ben master yapıyorum, ders esnasında daire başkanı beni arayıp başkan seni çağırıyor acele gel diye öyle bir emir verdi ki ayaklarım ayaklarıma dolaştı.” Dedi. Halbuki bana söyleselerdi uygun bir zamanda bilgi alabilirdim. O zaman anladım ki emir yukarıdan aşağı doğru inerken çok sertleşiyor. Kraldan çok kralcı kesilmek derler ya öyle bir şey. O olaydan sonra bir şey isterken veya söylerken hep buna dikkat ettim.
Emirin demiri kesmesi kayıtsız şartsız emre itaat anlamına gelir. Bu sözün içeriğinde bilinçsiz bir boyun eğmişlik, emri hiç sorgulamamak ve iradeyi hiç kullanmamak yer alır. Bir çeşit “Gözlerimi kaparım vazifemi yaparım” anlayışı vardır.
Belki askeriye bu anlayış duruma göre değişmekle birlikte doğru olabilirken, sivil hayatta yanlış sonuçlara yol açar. Örneğin takım çalışması gereken yerde kişiler emir eri gibi çalışırlarsa sonuç başarısız olur. Üniversitelerde, bilimsel çalışmalarda akademisyenler emir eri gibi olursa oradan hiçbir yaratıcı düşünce ortaya çıkmaz.
Hitler'e sunduğu "Yahudi Sorununun Nihai Çözümü" önerisiyle Yahudi soykırımının mimarlarından olan Otto Adolf Eichmann yakalandığında savunmasını yaparken, “Sadece verilen emirleri yerine getiriyordum” demiştir. Soykırımda bulunan insanların birçoğunun zeka düzeyi yüksekti, saygın meslekleri vardı ama kendilerini emir kulu gördükleri için insanlık dışı zulüm yapmaktan rahatsız olmadılar. Sadece emirleri yerine getirerek görevlerini yaptıklarını söylediler.
İnsanın emir kulu olması insanın doğasına aykırıdır. Çünkü insan bilinçli ve iradeli bir varlıktır, robot değildir. Emirin tartışılmadığı askeriye de bile öyle olur ki emir saçma bir durum haline gelir.
Hani bir hikaye anlatılır.
Erzurum'da er komutanını ciple götürürken aşırı bir kar yağışı olur ve yol kapanır. Araba kardan hareket etmez olur. Komutan arkadaki koltuktan emreder. “İn ve yolu aç”
Er arabadan iner karı açmak için uğraşır ama yolun bu şekilde açılması mümkün değildir. Biraz sonra komutana seslenir. "Yol açılmıyor komutanım." Komutan öfkelenir. “Ben emrediyorum, o yol açılacak”
Komutan yolun açılmadığını görünce arabadan iner. “Emrettiğim halde niye yolu açmadın” der. Er “Allah'ın işi komutanım bu kadar karı ben bu gücümle açamam” der.
Komutan tekrar kızar “Allah'ı bu işin içine karıştırma. Ben açılacak diyorsam açılacaktır."
Sonra komutan küreği alır, kara daldırır, biraz zorlayınca ayağı kayar ve kıç üstü düşer.
Er içinden mırıldanır. “Allah işte adamı böyle kıç üstü oturtur.”
Yorum Yazın